Zasada 3R czyli REDUCE, REUSE, RECYCLE

GOZ jest również istotnym elementem realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) w ramach przyjętej Agendy 2030 ONZ. Aż 5 z 17 celów dotyczy rozwoju opartego na ponownym wykorzystaniu surowców. Priorytetowe znaczenie rozwoju gospodarki cyrkularnej dostrzegają także eksperci.
Zgodnie z mapą trendów opublikowaną przez infuture.institute, to właśnie gospodarka obiegu zamkniętego jest obecnie jednym z wiodących trendów środowiskowych, a kierunek ten będzie się utrzymywał także w kolejnych latach.

Dla podniesienia poziomu cyrkularności kluczowe są 3 najwyższe poziomy hierarchii sposobów postępowania z odpadami (zgodnej z unijną dyrektywą), czyli:  

• ograniczenie ilości odpadów (reduce) 
• ponowne wykorzystanie (reuse) 
• recykling (recycle).  

Wzrost wykorzystania w produkcji surowców wtórnych, projektowanie produktów z myślą o możliwościach naprawy, ponownym użyciu
i recyklingu to przykłady działań umożliwiających producentom zmniejszenie wpływu ich produktów na klimat i oferowanie lepszych pod kątem klimatycznym produktów. Komisja Europejska szacuje, że obecnie tylko12% zasobów w UE pochodzi z odzyskanych materiałów.  Tymczasem autorzy raportu ekonomicznego “The Circular Economy – A Powerful Force for Climate Mitigation” wskazują, że gospodarka cyrkularna może zmniejszyć emisje pochodzące z przemysłu w UE o 56% do 2050 roku. 

Zasada 3R: Reduce, Reuse, Recycle 

Reduce Reuse Recycle –  to zasada odnosząca się do sposobu gospodarowania odpadami.  Warto zauważyć, że kolejność proponowanych działań jest nieprzypadkowa. Z perspektywy środowiskowej  najistotniejsza z nich jest racjonalna konsumpcja, zakładająca rezygnację z zakupu niepotrzebnych dóbr. Świadoma postawa konsumentów przynosi korzyść w postaci redukcji ilości odpadów. Drugi krok to ponowne wykorzystanie zakupionych produktów, aby maksymalnie wydłużyć pozostawienie przedmiotu w obiegu. W przypadku, kiedy rodzaj bądź stopień zużycia przedmiotów uniemożliwia ich ponowne wykorzystanie, należy poddać je procesowi recyklingu.  

Aby w pełni wykorzystać potencjał  zasady 3R, wszystkie działania powinny być podejmowane dwutorowo – dążenie do redukcji odpadów powinno odbywać się zarówno na poziomie biznesu (przedsiębiorców), jak i na poziomie jednostki (konsumenta).  

Jak wprowadzić zasadę 3R w firmie? Jak sami możemy zadbać o realizację postulowanych czynności? 

ZasadA 3R w praktyce 

REDUCE – Dbaj o środowisko redukując ilość odpadów 

Ograniczenie ilości odpadów w biznesie  

Zgodnie z postulatem Reduce, najlepszą rzeczą, jaką można zrobić, jest kompletna minimalizacja odpadów. Taki scenariusz zakłada, że odpady nie są
w ogóle generowane. Niestety, na obecnym etapie rozwoju technologicznego firmy (szczególnie działające w obszarze produkcji) nie są w stanie zrealizować tego postulatu.  

Jak więc zaimplementować zasadę REDUCE w firmach? 

• Ogranicz użycie surowców naturalnych w produkcji - taki krok pozwoli na znaczne zmniejszenie ilości generowanych odpadów.  
• Przyjrzyj się tematowi opakowań - warto używać jak najmniejszej ilości materiałów opakowaniowych. Świetnym przykładem jest buteleczka szamponu – czy rzeczywiście wymaga dodatkowego, tekturowego opakowania?  
• Promuj świadomą postawę biznesową - upewnij się, że Twoi partnerzy i podwykonawcy również posiadają odpowiednie informacje na temat sposobów na minimalizację ilości generowanych odpadów.  
• Zadbaj o odpowiednie projektowanie produktu - kluczowe dla ograniczenia ilości odpadów w firmach jest projektowanie produktu
  i dobór modelu biznesowego w taki sposób, aby zrozumieć wpływ danego produktu na środowisko i zoptymalizować jego cykl życia. Na etapie projektowania określa się aż 80% wpływu produktów na środowisko. 
• Nie bój się wprowadzać działań na rzecz redukcji odpadów - pamiętaj, że usunięcie zbędnych etapów z procesu produkcji
  (jak np.produkcja dodatkowego opakowania) nie wymaga przebudowy zakładu czy linii produkcyjnej, to korzyści dla środowiska i dla przedsiębiorstwa.  
• Zoptymalizuj system zarządzania odpadami – efektywny system gospodarowania odpadami przynosi zarówno korzyści środowiskowe, jak i finansowe.   

Stena Recycling wraz ze swoimi Klientami wdraża zasadę Reduce w ramach usługi Stena Resource Management. Polega ona na optymalizacji systemu zarządzania odpadami w przedsiębiorstwie. Opiera się na poprawieniu ergonomii i bezpieczeństwa pracy oraz wykorzystaniu nowych technologii przy procesach związanych z gospodarowaniem odpadami. Stena Resource Management składa się z dwóch etapów: dokładnego audytu przedsiębiorstwa oraz ułożenia zaleceń i rekomendacji, które zapewniają poprawę i przyniosą korzyści dla firmy. 

Analiza przeprowadzona u jednego z naszych Klientów, producenta części metalowych, zakończyła się rekomendacją, w wyniku której wprowadzono kontenery z podwójnym dnem oraz wirówkę pozwalającą na miesięcznie odzyskiwanie od 800 do 1000 litrów emulsji, która ponownie wraca do produkcji (zostaje zawrócona do obiegu). 

Ograniczenie ilości odpadów z perspektywy konsumenta  

Najważniejszym aspektem w dążeniu do realizacji zasady Reduce w życiu codziennym jest zbudowanie świadomej postawy konsumenckiej,
bo ograniczona konsumpcja to zmniejszenie ilości generowanych odpadów. Nawet niewielka zmiana w przyzwyczajeniach może przynieść wymierny efekt!  

Jak wprowadzać zasadę Reduce: 

• Przede wszystkim nie kupuj niepotrzebnych przedmiotów - rób świadome i przemyślane zakupy. Dokładna lista zakupów uchroni Cię przed przeładowanym koszykiem i odruchowym wkładaniem do niego kolejnych produktów. 
• Przy zakupie zwracaj uwagę na opakowanie – wybierz produkt pozbawiony niepotrzebnych elementów opakowaniowych.
  Zamiast kilku plasterków sera zapakowanych w plastik zdecyduj się na ser kupowany na wagę, a pastę do zębów opakowaną w dodatkowy karton zamień na tą, która sprzedawana jest jedynie w tubce. 
• Kupuj produkty o większej objętości - ta wskazówka najlepiej sprawdza się w przypadku produktów suchych, sypkich i z długą datą ważności: zamiast małego opakowania proszku do prania zdecyduj się na jego dużą wersję, a swój ulubiony ryż zamów w 5-cio kilogramowym opakowaniu.  
• Korzystaj z doświadczeń innych – Social Media pełne są inspiracji do budowania świadomej postawy konsumenckiej.
  Znajdziesz tam pomysły w jaki sposób stworzyć kapsułową garderobę czy ograniczyć ilość marnowanego jedzenia (tzw. Scrap cooking). 
• Dostosuj swoją konsumpcję do stylu życia przyjaznego dla klimatu - w badaniu Circular Voice przeprowadzonym przez Stena Recycling aż 65% Polaków zadeklarowała gotowość do takiej zmiany. 

REUSE – Dbaj o środowisko ponowne wykorzystując produkty i przedłużając ich cykl życia. 

Z perspektywy biznesu  

• Zadbaj o odpowiednie przeszkolenie pracowników - konserwacja i użytkowanie maszyn zgodnie z zaleceniami producenta przedłuży cykl życia sprzętów.  
• Nie wyrzucaj niepotrzebnie materiałów i nie marnuj surowców - utrzymuj je w obiegu korzystając z nowych technologii.
  Sprawdź czy woda potrzebna do procesów produkcyjnych nie może zostać ponownie użyta dzięki jej oczyszczeniu.  
• Maksymalnie wykorzystuj posiadane przedmioty: drewniane palety czy plastikowe skrzynki mogą być używane wielokrotnie, bez wpływu na jakość przechowywanego w nich towaru.  
• Pamiętaj, że zasada ponownego użycia może być również realizowana poprzez zasilanie linii produkcyjnych energią solarną.
  W ten sposób zaoszczędzisz zasoby i energię, jednocześnie ograniczając ślad węglowy przedsiębiorstwa.  
• Kreatywność to podstawa – szukaj nowych rozwiązań i dbaj o innowacyjność metod 

Świetnym przykładem na realizację zasady REUSE, jest ponowne wykorzystanie baterii pochodzących z autobusów przez Battery Loop (spółkę zależną Stena Recycling). Zanim zajdzie potrzeba wymiany, baterie zasilające zeroemisyjne autobusy są używane przez wiele lat w regularnym ruchu drogowym. Po procesie wymiany akumulatorów na nowe, wymontowane z pojazdu stare baterie wciąż posiadają znaczną pojemność, stwarzając tym samym możliwość ich ponownego wykorzystania. Po zakończeniu cyklu użytkowania w autobusach, baterie są ponownie wykorzystywane jako jednostki magazynowania energii. Stosowane są w budynkach i stacjach ładowania przez kilka lat, umożliwiają magazynowanie energii pozyskanej przez panele słoneczne. W jednym z budynków Essity rozwiązanie to zapewnia 78 stacji ładowania dla samochodów elektrycznych i hybrydowych oraz 24 dla rowerów elektrycznych! 

Wiele razy używaj - Reuse z perspektywy konsumenta  

We wspomnianym wcześniej badaniu Circular Voice, aż 8 na 10 respondentów twierdzi, że na ich decyzję o zakupie duży wpływ ma fakt, że produkt odznacza się długą żywotnością. Oznacza to, że można go łatwo naprawić lub ponownie wykorzystać.  

Aby przedłużyć cykl życia otaczających nas przedmiotów:  

• Przede wszystkim wykazuj się dbałością o swoje rzeczy: odzież pierz zgodnie z zaleceniami producentów (zbyt wysoka temperatura wpływa na trwałość włókien), ładując swoje urządzenia elektroniczne zadbaj o to, żeby dobierać ładowarki o odpowiednim natężeniu - w ten sposób przedłużysz życie baterii. 
• Bądź kreatywny: nadaj produktom nowe życie próbując upcyklingu. Słoiki po swoim ulubionym dżemie wykorzystaj jako pojemnik na drobiazgi.  
• Niepotrzebne sprzęty, książki czy inne przedmioty przekaż osobom, które z nich skorzystają. Stare koce świetnie sprawdzą się jako ocieplenie budy w schroniskach w trakcie zimy, a zbędne książki przekazane do lokalnej biblioteki ucieszą niejednego mola książkowego.  
• Szukaj możliwości naprawy – buty, które planowałeś wyrzucić ze względu na uszkodzone fleki oddaj do lokalnego szewca, a uszko nadtłuczonego kubka przyklej za pomocą odpowiedniego kleju. 

RECYCLE - Ponownie przetwórz i odzyskaj surowce wtórne. 

Wydobycie surowców naturalnych jest niezwykle energochłonnym i nieefektywnym procesem. Wykorzystanie surowców wtórnych w produkcji bezpośrednio wpływa na redukcję negatywnego wpływu na środowisko - odzysk aluminium ze złomu zużywa nawet o 95% mniej energii niż jego wydobycie z rud. Takich przykładów jest mnóstwo: w przypadku żelaza jest to oszczędność 87% energii, szkło oszczędza 40 % energii, a odzysk papieru i tworzyw sztucznych to oszczędność 37 % energii. Nowoczesne technologie sprawiają, że w wyniku tych zaawansowanych procesów recyklingu otrzymujemy surowce wtórne, które są tak czyste i doskonałej jakości, że z powodzeniem mogą zastąpić w produkcji materiały pierwotne. 

Kluczem dla możliwości recyklingu jest wspólne, odpowiedzialne podejście: po stronie przedsiębiorców leży odpowiednie projektowanie i dobór materiałów, a po stronie konsumentów zadbanie o właściwą segregację odpadów.  

Z perspektywy biznesu   

• Skontroluj, czy system sortowania odpadów działa poprawnie: pracownicy wiedzą w jaki sposób odpowiednio rozdzielać różne rodzaje materiałów, a na terenie przedsiębiorstwa znajdują się odpowiednio oznaczone kontenery i pojemniki. 
• Sprawdź czy materiały nadające się do recyklingu trafiają do odpowiednich pojemników - w ten sposób wartość tkwiąca w odpadach nie zostanie zmarnowana. Na przykład odpowiednio sortowana tektura falista może zostać poddana recyklingowi i posłużyć jako surowiec do produkcji nowego opakowania.  
• Produkcję oprzyj w jak największym stopniu o materiały cyrkularne: poza świadomym zmniejszeniem śladu węglowego produkcji, zyskasz ważną wartość marki, co wpłynie na budowanie przewagi konkurencyjnej. 
• Upewnij się, że firma zajmująca się odbiorem odpadów w Twoim przedsiębiorstwie rozumie konieczność podejmowania działań zamykających obieg. Przekazując odpady w ręce odpowiedzialnego partnera, przyczyniasz się do budowania lepszej i czystszej przyszłości.  

Jednym z przykładów działań zamykających obieg jest stworzenie Eko logicznych doniczek - cyrkularnego produktu wytworzonego z odpadu folii LDPE. Jest to projekt zrealizowany we współpracy Castoramy, Deko Eko i Stena Recycling. Bliska współpraca pomiędzy firmami zaangażowanymi w projekt pozwoliła na osiągnięcie efektu - skład doniczki w 50% stanowi  przetworzona folia LDPE (w przypadku większych rozmiarów jest to 40% by utrzymać pożądaną sztywność).  To pionierski przykład wykorzystywania potencjału materiałów odpadowych i zamknięcia ich obiegu najkrótszą możliwą drogą.   

Więcej na temat historii powstania Eko logicznych doniczek można przeczytać tutaj. 

Z perspektywy konsumenta  

W obecnych czasach dbanie o recykling jest coraz łatwiejsze - w każdym mieście w Polsce znajdują się pojemniki do segregacji odpadów, a produkty wyprodukowane z użyciem surowców wtórnych są łatwo dostępne i coraz chętniej wybierane przez konsumentów.  

• Świadomie wybieraj produkty które są proste i łatwe do recyklingu: np. kupując pieczywo zrezygnuj z torby papierowej z “okienkiem” z tworzywa sztucznego.  
• Zadbaj o odpowiednie sortowanie odpadów w domu - upewnij się, że wszyscy domownicy wiedzą w jaki sposób należy rozdzielać odpady. Papier i tektura – pojemnik niebieski, szkło – pojemnik zielony, tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe oraz metale – pojemnik żółty, a odpady biodegradowalne – pojemnik brązowy. 
• Zużyte sprzęty elektryczne i elektroniczne zanieś do odpowiedniego punktu: lokalizację najbliższego pojemnika na elektroodpady z łatwością znajdziesz w Internecie.  
• Przeterminowane leki wrzuć do specjalnego pojemnika – znajdziesz go w każdej aptece  
• Wybieranie produktów, które są wytworzone z materiałów z recyklingu też ma znaczenie, ponieważ buduje rynek dla tego rodzaju surowców, co sprawia, że recykling staje się opłacalny. 

Wiele inspirujących projektów realizujących zasadę GOZ i 3R znajdą Państwo wśród liderów GOZ – zwycięzców konkursu SCEA.