Nowelizacja ustawy o odpadach

2018-11-12

Przyjęta w lipcu br. nowelizacja ustawy o odpadach jest pierwszym krokiem na drodze ku odpowiedzialnej gospodarce odpadami i choć wymaga dopracowania, rodzi nadzieję na poprawę sytuacji w tym zakresie. Cieszy, że polscy ustawodawcy zwrócili uwagę na tę kwestię i dostrzegli potrzebę regulacji oraz przeciwdziałania szarej strefie. Co prawda wymogi zawarte w ustawie mogą wydawać się restrykcyjne, ale dla firm działających odpowiedzialnie, bynajmniej takie nie są. Warto im się przyjrzeć, aby wiedzieć, czego dokładnie dotyczą i kto tak naprawdę im podlega.

Zwiększenie kontroli nad odpadami

Warto podkreślić, iż obowiązki i wymogi wynikające z nowelizacji ustawy dotyczą nie tylko firm, które odbierają odpady i nimi gospodarują, ale w dużym stopniu także tych, które je wytwarzają. Regulując zasady gospodarowania odpadami i uszczelniając cały proces, nowe przepisy są skutecznym narzędziem w walce z szarą strefą, także z plagą porzucania odpadów i pożarów wysypisk. Innym pozytywnym skutkiem przyjętej noweli jest wzrost odpowiedzialności producentów – świadomość współodpowiedzialności za dalsze losy wytwarzanych odpadów skłania do większego zaangażowania i bardziej odpowiedzialnego gospodarowania.   

Zdecydowane działania podjęte przez ustawodawcę oraz będące ich wynikiem istotne zmiany w przepisach to ważny krok w „śmieciowej rewolucji”, na którą Polska czekała od dawna. Ministerstwo Środowiska podkreśla, że nowelizacja ustawy przede wszystkim wprowadza większą kontrolę gmin nad systemem gospodarowania odpadami oraz nadzór nad firmami zajmującymi się ich odbiorem. Poniżej przedstawiamy główne założenia nowelizacji.

Najważniejsze zapisy nowelizacji ustawy z punktu widzenia wytwórców odpadów

Nowelizacja odpadów wprowadza nowe obowiązki nie tylko na firmy zajmujące się odbiorem i składowaniem. Wątkiem pomijanym w dyskusji na temat nowelizacji są zmiany w zakresie odpowiedzialności wytwórców odpadów, na które warto zwrócić uwagę. Do najważniejszych z nich należą:

- obowiązek sporządzenia operatu przeciwpożarowego - dla posiadaczy pozwoleń na wytwarzanie odpadów, którzy magazynują odpady palne,

- wymóg przeprowadzenia kontroli przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej przed wydaniem tej decyzji,

- kara od 5000 do 1 000 000 złotych za prowadzenie działalności bez wymaganego wpisu do rejestru BDO bądź nieumieszczenie numeru rejestrowego na dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością polegającą na na przykład wprowadzaniu na rynek produktów w opakowaniach.

Najistotniejsze zapisy dla firm zbierających i przetwarzających odpady

Nowelizacja ustawy nakłada nowe obowiązki także na firmy, które odbierają odpady i nimi gospodarują: 

-  obowiązkowa kaucja dla przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie gospodarowania odpadami. Ma ona stanowić dla samorządów zabezpieczenie finansowe w razie ogłoszenia upadku firmy lub porzucenia wysypiska, zapewniając im wsparcie materialne w unieszkodliwieniu odpadów,

- wprowadzenie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów ułatwiającego nadzór nad gromadzonymi zanieczyszczeniami,

- rozszerzenie nadzoru straży pożarnej w zakresie pozyskiwania informacji o istniejących miejscach składowania i magazynowania odpadów,

- prawo do wstrzymania pozwolenia na działalność, gdy osoba gospodarująca odpadami zostanie kolejny raz obciążona finansową karą administracyjną za naruszenia polegające na gospodarowaniu odpadami niezgodnie z posiadanym zezwoleniem,

- znaczące zaostrzenie kar za łamanie przepisów. Nowelizacja podnosi dolną granicę kary do 10 000 zł, określa maksymalną karę na 1 000 000 zł za zbieranie lub  przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia oraz kary administracyjne o wysokości od 10 00 zł  do 1 000 000 zł za gospodarowanie odpadami niezgodnie z posiadanym zezwoleniem,

- obowiązek posiadania tytułu prawnego w formie aktu notarialnego ( prawo własności, użytkowanie wieczyste, użytkownik lub dzierżawca) do nieruchomości, na terenie której firma zbiera odpady niebezpieczne lub dokonuje odzysku odpadów przez wypełnianie terenów niekorzystnie przekształconych, zbiera lub przetwarza odpady komunalne, zbiera lub przetwarzania odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych,

- rozszerzenie uprawnień i kompetencji Inspekcji Ochrony Środowiska, wśród których szczególnie warto wymienić możliwość prowadzenia tzw. kontroli interwencyjnych i brak wymogu obecności przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela podczas takiej wizyty. Zgodnie z nowelą kontrolerzy mogą wejść na teren firmy przez całą dobę, przeprowadzać czynności kontrolne używając dronów, a nawet wstrzymac działanie zakładu, jeśli wykryją działalność stwarzającą zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi albo naruszenie warunków korzystania ze środowiska.

Polska na tle innych krajów Unii Europejskiej

Z raportu NIK ¹wynika, że Polsce wciąż daleko do krajów najlepiej odzyskujących surowce wtórne, a nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami występują na wielu różnych jego etapach. Dlatego regulacja funkcjonowania działalności przedsiębiorstw zajmujących się gospodarowaniem odpadów była koniecznością, a przyjęta w sierpniu 2018 roku nowelizacja tzw. ustawy odpadowej jest pierwszym ważnym krokiem w kierunku usprawnienia gospodarki odpadami w Polsce.

Ponieważ, w szerokim ujęciu, problem wytwarzania, zbierania i przetwarzania odpadów dotyczy wszystkich krajów Unii, Komisja Europejska przyjęła dyrektywę, zgodnie z którą państwa członkowskie do 2030 roku powinny składować maksymalnie 10% wszystkich odpadów, natomiast 75% odpadów opakowaniowych oraz 65% komunalnych poddawać recyklingowi. Nowelizacja ustawy, która przed branżą stawia nowe wyzwania, pomoże szybciej osiągnąć te cele.

Najważniejsze są edukacja i współpraca

Fakt, że ustawodawca zwrócił uwagę na problem gospodarowania odpadami to dobry znak. Cieszy również chęć przeciwdziałania szarej strefie. Jednak wprowadzenie regulacji prawnych to tylko pierwszy krok w walce z nielegalnym pozbywaniem się odpadów. Równie istotnym czynnikiem jest edukacja. Tylko świadomy Klient – czy to korporacyjny, czy indywidualny – jest w stanie zweryfikować, co robi z odpadami firma zajmująca się ich odbiorem. Z satysfakcją dostrzegamy, iż na przestrzeni ostatnich lat sytuacja znacznie się poprawiła i wielu Klientów Stena Recycling coraz częściej pyta o dalsze losy odpadów.

W ustawie brakuje dwóch ważnych elementów – rozróżnienia firm, które zajmują się odbiorem i składowaniem odpadów (w tym przypadku rozumianych potocznie jako „śmieci”) oraz firm, które zajmują się gospodarowaniem i recyklingiem, dla których odpady, to tak naprawdę surowce wtórne. Ponadto nowelizacja ustawy skupia się przede wszystkim na odpowiedzialnym składowaniu odpadów, nie wprowadza natomiast zmian, które pomogłyby skuteczniej wdrażać w Polsce ideę Gospodarki o Obiegu Zamkniętym (GOZ).  Warto wspomnieć, że obok wprowadzenia odpowiednich, skutecznych przepisów prawnych, równie ważne jest zbudowanie systemu atrakcyjnych zachęt dla przedsiębiorców działających zgodnie z ideą GOZ. Takie modele, obejmujące m.in. ulgi podatkowe, z powodzeniem funkcjonują już w wielu krajach UE.

Wypracowane w drodze dialogu z interesariuszami regulacje prawne i zachęty podatkowe, a także edukacja na wszystkich poziomach to rozwiązania, które pozwolą nam dogonić Europę.

• < 7 wyzwań związanych z recyklingiem tworzyw sztucznych

• Czy nowelizacja ustawy o odpadach pozwoli nam dogonić Europę? >